"رد تنه در طراحی"
طراحی به عنوان پایه ای در فرایند اندیشیدن، نوعی نگاه در زندگی معاصر، زبانی بصری برای بروز خلاقیت، راهی برای ایجاد ارتباط، تعامل و همراهی با دیگران و خود در فرهنگ معاصر از سوی برخی جوامع پیشنهادی ست که به صورت یک مدیای مستقل و قابل انعطاف در سی ودومین دورۀ «هنر در روستا» مورد توجه واقع شده. این مدیای بصری پس از سپری کردن مراحل و دوره های مختلف اکنون به جایی رسیده است که می توان از آن به عنوان یک ستون اصلی در جریان هنر معاصر یاد کرد. بخصوص در ایران، طراحی راهکارهایی را در کنار دیگر شاخه های هنری ایجاد کرده که به گسترش امکانات تجسمی و فضای اندیشه و تفکر در هنر منجر شده است. در این دوره پروژۀ زیست محیطی فرهاد گاوزن با عنوان «رد تنه در طراحی» که با اجرای اعضای خانۀ طراحی همراه بود، توجه به یکی از همین ویژگی های بصری طراحی در هنر معاصر ما بود. پروژه ای که با پیچاندن هفتادودو کاغذ سفید عریض به دور تنه های درختانِ یک محدوده از جنگل های روستای کوتنای شهرستان قائمشهر و ثبت بافت تنه درختان بر کاغذها انجام شد. این اجرا بر اساس رفتار افراد گوناگون از هنرمندان حرفه ای تا مردمی که به عنوان بازدید کننده در فضای اجرا حضور یافتند یا روستاییانی که برای انجام کارهای خود در این مسیر قرارمی گرفتند و همکاری در اجرای اثر داشتند، طراحی را با چیدمان، پرفورمنس و فرایند ساخته شدن همراه کرد. فرایندی که همزمان با شکل گیری اثر به گسترش امکاناتی که برای مدیای طراحی می توان متصور شد فکر می کرد. توجه به ریشه های سنتی تر متریال های طراحی همچون کاغذ سفید، مداد گراف و انسان در کنار دیگر امکاناتی که به دلیل قرارگیری در جغرافیای جنگل ایجاد شده بود همچون تنه درخت به عنوان پایه ای برای طراحی کردن و چیدمان کاغذها بین هفتادودو درخت اشاره ای ضمنی به اهمیت اعداد و رمزپردازی آنها در جوامع ایرانی و بین النهرینی در بیش از هفت هزار سال قبل را که امروزه دیگر به عنوان کهن الگویی بشری در ذهن ها مانده به یاد می آورد. اعدادی که در زندگی روزمره به انحاء گوناگون خود را نشان می دهند. در اسطوره های هندوایرانی و بین النهرینی عدد هشت برای خورشید و عدد نه برای ماه بکاربرده می شد. ماه و خورشید نمادهایی هستند که در درونشان اشاره به مرگ و زندگی، زایش و باروری و مردانگی و زنانگی دیده می شود. این نمادها در اعداد و ضرایبی که دارند مربوط به دورانی ست که انسان اسطوره باور در زندگی روزانه اش خدایان و ماوراءالطبیعه را در جهت قابل لمس تر شدن و ادراک زمینی خود بکار می برد. بدان معنی که برای اعداد، حروف، اشکال طبیعی و ماوراءالطبیعیی معادل هایی در طول گذشت سالیان زیاد می ساخت. امروزه این نمادها و معادل ها جایگاهشان را در درون ناخوآگاه فردی و جمعی پیدا می کنند و بازتابشان کنش هایی ست که در هنرمندان به شکل اثری هنری ثبت می گردد. اثر «رد تنه در طراحی» به شکلی خوداگاهانه به فضای ناخوداگاهی جمعی انسان معاصر اشاره دارد. انسانی که ارتباط خود با طبیعت و بخصوص درختان را در حال از دست دادن است، هر روزه مصرف گرایی اش بیشتر و بیشتر، و شکل گیری درخت - کالای جامعۀ صنعتی برایش به یک فرایند ارزشی مقطعی درآمده. دنیای معاصر با سرعت ماشینیزم گاه نیاز به بازگشت جاودانه در مضامینی اسطوره ای دارد. بازگشتی به درخت به عنوان توتمی گیاهی، به جنگل به عنوان زهدان و به روستا جایی که زمانی قبل از شهر شدن وجود داشت و به انسان به عنوان مظهر آفرینش همۀ مضامین موجود در این کهن الگوهای معاصرشده. برای انسان آینده خاطره ای از درخت، رویای سرزمینی ست که زمانی وجود داشته. سرزمینی پر از گیاهان سر به آسمان کشیده با تنه هایی تنومند و قطور. اگر امروز رد این تنه ها را درک نکنیم و به رابطۀ وجودی دوسویه انسان-درخت در زیست بوم مان به شکلی جدیتر نیندیشیم سرسبزی این زمین یادی خواهد بود از رسیدن به سرزمین موعود برای بشر آینده.
حسین روانبخش
روستای کوتنا، قائمشهر
۱۳۹۰/۰۶/۲۶
- + متن فوق در دوهفته نامه هنرهای تجسمی تندیس، شماره ۲۰۸، شهریور ۱۳۹۰ منتشر شده است.
